Beyin Sağlığımızı Nasıl Koruruz ?
BEYİN SAĞLIĞIMIZI (BİLİŞSEL FONKSİYONLARIMIZI) NASIL KORUYALIM?
Kognitif (bilişsel) fonksiyon yaşlanmanın önemli bir komponentidir ve yaşam kalitesinin ve fonksiyonel bağımsızlığın önemli bir öngörücüsüdür. Son yıllarda fark edilmiştir ki kalp damar hastalığı için olan risk faktörleri aynı zamanda demans ve bilişsel fonksiyonlar ile çok yakın ilişkilidir. Bu risk faktörlerinin çoğu değiştirilebilir olduğu için beyin sağlığımızın korunması ve ileriki yaşlarda demanstan korunma mümkün olabilir.
Özellikle gelişmiş ülkelerde olmak üzere tüm dünyada ortalama yaşam süresi beklentisi giderek artmaktadır. 2030 yılında en gelişmiş bölgelerdeki kadınların % 50 olasılıkla 90 yaşını geçecekleri tahmin edilmektedir. Şu anda dünyada 47 milyon insanın demanslı olduğu tahmin edilmektedir ve bu rakam 2030 yılında 75 milyon ve 2050 de 131 milyon olacaktır. Bu durumda yaşlı hasta sorunları ön plana çıkmakta ve özellikle beyin fonksiyonlarının sağlam kalması büyük önem taşımaktadır. Sağlam beyin fonksiyonlarının tanımı ise öğrenme ve tahlil etme, dili düzgün konuşma ve hatırlama olarak tarif edilebilir. Beynin bilişsel fonksiyonlarını korumak için hedeflere bakıldığında kalp damar sağlığı hedefleri ile aynı olduğu görülmüştür. Özellikle değiştirilebilir riskler yani kontrolsüz hipertansiyon ve şeker, obesite, fiziksel inaktif olmak, sigara içme ve depresyon beyin sağlığındaki bozulma ile bire bir ilişkilidir.
Dünya genelinde her yıl 7 milyondan fazla yeni demans tanısı konmaktadır. ABD’de yaklaşık 3,9 milyon demansı olan insan olduğu tahmin edilmektedir. (O zaman kabaca ülkemiz nüfüsuna oranlarsak bizde de yaklaşık 800 bin demanslı insan olabilir). Hatta 2050 yılında demanslı insan oranının yüksek gelirli ülkelerde % 116 kat düşük gelirli ülkelerde % 264 kat artacağı beklenmektedir. Bilişsel bozukluk ve demansın üzücü etkisi kadar ailelere ve topluma maliyeti de oldukça yüksektir. Amerika için maliyeti kanserden fazla kalp hastalıkları kadar bir maliyeti olmaktadır.
İnme:
İnme yaşlılarda sıktır ve ortalam 3 yaşlı insanın birinde inme veya demans olacağı tahmin edilmektedir. Sessiz inme aşikar inmeden 5 kat daha sıktır ve bunların sonucunda bilişsel fonksiyonlarda, kişilik özelliklerinde ve karakterde değişmeler görülebilir. Burdaki önemli nokta Alzheimer demans dahil tüm bilişsel fonksiyon bozukluklarının yaklaşık % 80’ine bir damar probleminin eşlik etmesidir. Yani inme ve inme öncesi durumlar bu tarz bilişsel sorunların altında yatmaktadır.
Kalp damar hastalığına risk oluşturan diğer durumlar yani yüksek tansiyon, aşırı kilo, sigara ve diyabet hastalığı bilişsel fonksiyon bozukluklarına da direkt katkıda bulunmaktadır. Kalp damar hastalığından kornmaya çalışmak aynı zamanda beyin sağlığımız için de zorunludur. Dolayısıyla hep tekrarladığmızı yine tekrarlamakta fayda var. Yaşamın 7 basit kuralına uymamız bizim için elzemdir!
Beyin Sağlığımızı Nasıl Koruruz ?
BEYİN SAĞLIĞIMIZI (BİLİŞSEL FONKSİYONLARIMIZI) NASIL KORUYALIM?
Kognitif (bilişsel) fonksiyon yaşlanmanın önemli bir komponentidir ve yaşam kalitesinin ve fonksiyonel bağımsızlığın önemli bir öngörücüsüdür. Son yıllarda fark edilmiştir ki kalp damar hastalığı için olan risk faktörleri aynı zamanda demans ve bilişsel fonksiyonlar ile çok yakın ilişkilidir. Bu risk faktörlerinin çoğu değiştirilebilir olduğu için beyin sağlığımızın korunması ve ileriki yaşlarda demanstan korunma mümkün olabilir.
Özellikle gelişmiş ülkelerde olmak üzere tüm dünyada ortalama yaşam süresi beklentisi giderek artmaktadır. 2030 yılında en gelişmiş bölgelerdeki kadınların % 50 olasılıkla 90 yaşını geçecekleri tahmin edilmektedir. Şu anda dünyada 47 milyon insanın demanslı olduğu tahmin edilmektedir ve bu rakam 2030 yılında 75 milyon ve 2050 de 131 milyon olacaktır. Bu durumda yaşlı hasta sorunları ön plana çıkmakta ve özellikle beyin fonksiyonlarının sağlam kalması büyük önem taşımaktadır. Sağlam beyin fonksiyonlarının tanımı ise öğrenme ve tahlil etme, dili düzgün konuşma ve hatırlama olarak tarif edilebilir. Beynin bilişsel fonksiyonlarını korumak için hedeflere bakıldığında kalp damar sağlığı hedefleri ile aynı olduğu görülmüştür. Özellikle değiştirilebilir riskler yani kontrolsüz hipertansiyon ve şeker, obesite, fiziksel inaktif olmak, sigara içme ve depresyon beyin sağlığındaki bozulma ile bire bir ilişkilidir.
Dünya genelinde her yıl 7 milyondan fazla yeni demans tanısı konmaktadır. ABD’de yaklaşık 3,9 milyon demansı olan insan olduğu tahmin edilmektedir. (O zaman kabaca ülkemiz nüfüsuna oranlarsak bizde de yaklaşık 800 bin demanslı insan olabilir). Hatta 2050 yılında demanslı insan oranının yüksek gelirli ülkelerde % 116 kat düşük gelirli ülkelerde % 264 kat artacağı beklenmektedir. Bilişsel bozukluk ve demansın üzücü etkisi kadar ailelere ve topluma maliyeti de oldukça yüksektir. Amerika için maliyeti kanserden fazla kalp hastalıkları kadar bir maliyeti olmaktadır.
- Meyve sebze günde 4-5 porsiyon tüketme
- Balık haftada 200 gram üzerinde tüketme
- Lif/karbonhidrat oranı (1 gram lif 10 gram karbonhidrat şeklinde)(asıl lif kaynağı tam tahıllar)
- Sodyum (günde 1500 mg altında)
- Şekerle tatlandırılmış yiyecek ve meşrubatlar (≤haftada 450 kcal altında (yani 3 şişe/kutu meşrubat gibi))
- Evan L. Thacker, PhD; Sarah R. Gillett ve ark. The American Heart Association Life’s Simple 7 and Incident Cognitive Impairment: The REasons for Geographic And Racial Differences in Stroke (REGARDS) Study. J Am Heart Assoc. 2014;3:.
-
Philip B. Gorelick, MD, MPH, FAHA, Chair*; Karen L. Furie, MD, MPH, FAHA, Co-Chair†; Costantino Iadecola, MD, FAHA, Co-Chair†; Eric E. Smith, MD, MPH, FAHA‡; Salina P. Waddy, MD§ ve ark. Defining Optimal Brain Health in Adults A Presidential Advisory From the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2017;48:e284-e303.